Âm ngữ trị liệu cho trẻ tự kỷ: Các phương pháp giao tiếp tăng cường

Bệnh tự kỷ ở trẻ em là một chứng rối loạn phát triển, làm ảnh hưởng đến hoạt động của não bộ. Những trẻ mắc chứng tự kỷ thường gặp nhiều khó khăn trong việc giao tiếp và hiểu ngôn ngữ. Do đó, nhiều bố mẹ tìm đến âm ngữ trị liệu cho trẻ tự kỷ với mong muốn giúp con mình cải thiện kỹ năng giao tiếp. Giao tiếp tăng cường và thay thế (AAC) dành cho trẻ tự kỷ là một hệ thống phương pháp đang được sử dụng khá phổ biến.

Giao tiếp tăng cường là gì?

Nếu có con mắc chứng tự kỷ và gặp khó khăn về ngôn ngữ và giao tiếp, bố mẹ có thể tham khảo các phương pháp giao tiếp tăng cường để hỗ trợ trẻ. Các phương pháp này không chỉ bổ sung cho các hình thức giao tiếp hiện tại của trẻ, mà còn có thể giúp trẻ có những hình thức giao tiếp khác nữa.

Hiện nay có hai kiểu hệ thống AAC: 

• Hệ thống không cần hỗ trợ: Không cần các thiết bị hỗ trợ khi áp dụng âm ngữ trị liệu cho trẻ. Hệ thống này bao gồm việc sử dụng cử chỉ và các ký hiệu bằng tay (ví dụ như Ký hiệu Từ khóa) để giúp trẻ tăng cường giao tiếp.  
• Hệ thống cần hỗ trợ: Cần các công cụ, thiết bị hỗ trợ đơn giản hoặc cao cấp. Hệ thống đơn giản cần các công cụ như thẻ để học từ hay tranh ảnh minh họa, nhằm giúp trẻ hiểu những gì người khác đang nói, diễn đạt những gì mình muốn, trả lời câu hỏi... Còn hệ thống cao cấp thì cần các thiết bị phát ra giọng nói hoặc các ứng dụng trên thiết bị điện tử (như iPad, điện thoại) để giúp trẻ cải thiện khả năng giao tiếp. Tuy nhiên, bố mẹ cần rất chú ý khi cho trẻ sử dụng các thiết bị điện tử vì chúng có thể gây “nghiện” và phản tác dụng. 

Những lợi ích của phương pháp giao tiếp tăng cường trong việc dạy ngôn ngữ cho trẻ tự kỷ 

Hệ thống các phương pháp giao tiếp tăng cường có thể giúp trẻ tự kỷ: 

• Học từ mới dễ dàng hơn vì trẻ được học từ kết hợp với tranh ảnh hoặc cử chỉ minh họa. Ví dụ, khi học từ “quả táo” thì trẻ được nhìn thấy ngay ảnh chụp quả táo. 
• Cải thiện khả năng hiểu từ ngữ, vì những hình ảnh sẽ được trẻ ghi nhớ lâu hơn là lời nói đơn thuần. Vì vậy, trẻ sẽ nắm được thông tin tốt hơn và không bị “quá tải” do lượng thông tin bằng lời nói quá lớn.
• Giao tiếp bằng ánh mắt nhiều hơn, do trẻ chú ý hơn (đến hình ảnh, cử chỉ...). Giao tiếp bằng ánh mắt là điều rất quan trọng và thường được đề cao trong các chương trình dạy trẻ tự kỷ. 
• Giảm căng thẳng vì trẻ có thể diễn đạt ý mình tốt hơn. Đồng thời, bố mẹ cũng đỡ căng thẳng vì có thể hiểu và giao tiếp với trẻ hiệu quả hơn. 

Cách chọn phương pháp phù hợp với trẻ tự kỷ

Để lựa chọn được phương pháp giao tiếp tăng cường phù hợp với trẻ, bố mẹ cần chú ý tới những khó khăn cụ thể của trẻ, mức độ phát triển kỹ năng giao tiếp hiện tại của trẻ và khả năng áp dụng phương pháp của bố mẹ. 

Bố mẹ có thể tham khảo một vài câu hỏi dưới đây để tìm ra phương pháp phù hợp: 

• Phương pháp đó là sự hỗ trợ tạm thời cho đến khi khả năng nói của trẻ tốt hơn, hay dễ trở thành phương thức giao tiếp chính của trẻ? 
• Trẻ có sử dụng được phương pháp đó không? (Ví dụ, để sử dụng những ký hiệu bằng tay thì trẻ cần có kỹ năng vận động tinh đủ tốt).
• Phương pháp đó có tiện lợi không? (để có thể áp dụng thường xuyên, ở nhiều nơi).
• Liệu trẻ có dễ tiếp thu phương pháp đó không?
• Khả năng tài chính của bố mẹ có cho phép không?
• Những người xung quanh trẻ (như giáo viên, bạn bè) liệu có thể cùng sử dụng phương pháp đó để hỗ trợ trẻ không?
• Các trường học hay những dịch vụ liên quan đang sử dụng những phương pháp nào?

Ảnh hưởng của phương pháp giao tiếp tăng cường đối với sự phát triển ngôn ngữ của trẻ 

Một số bố mẹ lo lắng rằng những phương pháp giao tiếp tăng cường có thể sẽ khiến trẻ bị chậm nói. Tuy nhiên, đã có nhiều bằng chứng khoa học cho thấy những phương pháp này giúp phát triển khả năng sử dụng ngôn ngữ nói của trẻ. Trẻ tự kỷ được tiếp xúc với các phương pháp này càng sớm thì sẽ càng dễ cải thiện khả năng giao tiếp.

ODPHUB hy vọng bài viết trên đã đem tới cho bố mẹ những thông tin hữu ích về các phương pháp giao tiếp tăng cường trong âm ngữ trị liệu cho trẻ tự kỷ.