Trẻ nói bậy (phần 2): Bố mẹ nên điều chỉnh ngôn ngữ của con thế nào?

Ngôn ngữ của trẻ có thể bị ảnh hưởng rất nhiều từ tivi và những người xung quanh, đặc biệt là mọi người trong nhà. Chính vì vậy, cả gia đình nên bàn bạc và thống nhất việc sử dụng ngôn ngữ, rồi nói rõ với trẻ về ngôn từ mà trẻ nên hoặc không nên sử dụng. Khi những người lớn gần gũi với mình nhất không bao giờ nói bậy, thì trẻ cũng không có xu hướng nói bậy. Nếu trẻ nói những từ hoặc cụm từ mà bố mẹ thấy là không hay thì có thể nhắc con: “Con hãy dùng từ khác hay hơn đi nào!”, hoặc: “Nhà mình không ai dùng những từ xấu như thế con ạ!”.

Bố mẹ nên làm gì để khuyến khích ngôn ngữ tích cực của trẻ?

Ngoài ra, để khuyến khích trẻ nói chuyện lịch sự, hợp lý, giảm nguy cơ nói bậy, bố mẹ nên lưu ý một số điều sau:

• Nếu bố mẹ cũng quen nói bậy thì hãy cố gắng nghĩ ra những từ khác để thay thế, và tìm các cách khác để xử lý những tình huống khó chịu. Ví dụ, thay vì nói bậy, bố mẹ có thể nói: “Bố/mẹ đang rất bực (hoặc tức giận)”. Bằng cách này, bố mẹ cũng đang cho trẻ thấy những cách tốt hơn để thể hiện cảm xúc của mình.
• Khen ngợi trẻ khi trẻ hành động hợp lý dù tức giận hoặc khó chịu. Ví dụ, trẻ kể cho bố mẹ nghe là khi đang chơi với bạn thì bạn nói bậy để trêu tức con, vậy bố mẹ hãy khen ngợi vì con đã bỏ đi chỗ khác thay vì cũng nói bậy với bạn.
• Chú ý đến những gì con xem, nghe và chơi; giám sát các chương trình truyền hình, phim ảnh, âm nhạc và các phương tiện truyền thông khác. Tốt nhất là bố mẹ hãy để các thiết bị điện tử ở những nơi mà bố mẹ dễ dàng quan sát.

Còn trong trường hợp bố mẹ biết được nguyên nhân dẫn tới việc con nói bậy, thì có thể thực hiện những cách sau để giải quyết tận gốc vấn đề, một cách nhẹ nhàng và hiệu quả:

Không phản ứng nếu trẻ nói bậy để được chú ý

Nếu trẻ nói bậy vì muốn được bố mẹ chú ý, thì tốt nhất là bố mẹ không nên phản ứng gì cả - không cười cợt, cũng không tức giận. Bố mẹ cứ giữ bình tĩnh và phớt lờ đi; rồi chỉ chú ý và khen ngợi khi trẻ nói năng lịch sự, lễ phép.

Giúp trẻ xử lý cảm xúc nếu trẻ nói bậy vì tức giận, bực bội...

Nếu trẻ nói bậy vì có cảm xúc tiêu cực, bố mẹ hãy giúp trẻ gọi tên cảm xúc của mình: “Bố mẹ thấy là con đang rất bực/giận/căng thẳng…”. Trẻ cần hiểu rằng, có những cảm xúc đó là rất bình thường, nhưng trẻ nên thể hiện chúng bằng những từ ngữ phù hợp hơn.

Nếu trẻ tức giận, bố mẹ cần tách trẻ ra khỏi nguyên nhân của cảm xúc. Ví dụ, dặn con đi ra chỗ khác hoặc nhờ người lớn giúp đỡ nếu đang chơi với bạn mà bạn khiến con nổi giận.

Nếu trẻ buồn bã, bực bội, ức chế…, bố mẹ có thể cùng con tìm cách giải quyết vấn đề. Ví dụ, khi trẻ bị mất đồ chơi, bố mẹ hãy bảo trẻ thử tìm ở nơi mà trẻ chơi lần gần nhất, sau đó tới các phòng khác.

Ngoài ra, bố mẹ có thể dạy cho trẻ các cách khác để xử lý những cảm xúc tiêu cực, như thở và đếm (đếm từ 1 đến 10, rồi hít thở thật sâu), trò chuyện về những cảm xúc này để được giải tỏa, khuyến khích trẻ sử dụng những từ ngữ thay thế...