Phát triển ngôn ngữ cho trẻ tự kỉ: 5 việc bố mẹ nên làm

Trẻ nhỏ bắt đầu phát triển ngôn ngữ ngay từ khi mới được sinh ra, thông qua việc tương tác với những người xung quanh. Tuy nhiên, quá trình này ở trẻ tự kỉ lại diễn ra không suôn sẻ như những trẻ bình thường. Vậy bố mẹ có thể làm những gì để giúp phát triển ngôn ngữ cho trẻ tự kỉ?

Sự phát triển ngôn ngữ ở trẻ tự kỉ diễn ra như thế nào?

Trong 12 tháng đầu đời, trẻ tự kỉ thường ít quan tâm tới người khác, mà thường tập trung nhiều hơn vào những sự việc diễn ra xung quanh mình. Vì không muốn hoặc không có nhu cầu giao tiếp, nên trẻ tự kỉ cũng không có nhiều cơ hội luyện tập và phát triển các kỹ năng ngôn ngữ.

Ví dụ, một đứa trẻ 3 tháng tuổi khi bị xao nhãng bởi chiếc quạt trần thì sẽ không quay về phía bố mẹ để cười đùa. Khi 9 tháng, nếu vẫn tiếp tục không có hứng thú chơi đùa với bố mẹ, thì trẻ sẽ không chỉ tay vào những gì mình muốn chia sẻ với họ và cũng ít lắng nghe khi bố mẹ kể tên các đồ vật xung quanh. Thế là trẻ bỏ lỡ nhiều cơ hội để mở rộng vốn từ vựng.

Những khó khăn về ngôn ngữ mà trẻ tự kỉ có thể gặp phải

Trẻ tự kỉ có thể gặp rất nhiều khó khăn trong việc kết nối và giao tiếp với người khác.

Quá trình phát triển ngôn ngữ của trẻ tự kỉ diễn ra chậm hơn nhiều so với trẻ bình thường. Thậm chí, trẻ có thể không biết nói, hoặc không biết dùng cử chỉ để diễn tả những điều mà mình không nói được.

Trẻ tự kỉ có xu hướng giao tiếp chủ yếu là để đòi hỏi, yêu cầu điều gì đó, chứ không vì những lý do xã hội như chia sẻ thông tin hay kể chuyện.

Hơn nữa, trẻ cũng thường không biết lựa chọn thời điểm và cách thức trò ch

uyện với mọi người cho hợp lý. Ví dụ, trẻ không biết giao tiếp bằng ánh mắt hoặc khi nói chuyện thì không để người khác nói.

Để có thể giao tiếp hiệu quả, trẻ cần phải: 

• Hiểu những gì người khác nói với mình (ngôn ngữ tiếp nhận).
• Diễn đạt bằng lời nói và cử chỉ (ngôn ngữ diễn đạt). 
• Sử dụng các kỹ năng ngôn ngữ tiếp nhận và diễn đạt theo những cách phù hợp.

5 cách để bố mẹ dạy ngôn ngữ cho trẻ tự kỉ

1. Tạo cơ hội cho trẻ sử dụng ngôn ngữ

Việc bố mẹ tạo ra cơ hội cho trẻ sử dụng ngôn ngữ cũng được coi là một bài tập phát triển ngôn ngữ cho trẻ tự kỉ. Những cơ hội này nằm trong chính những hoạt động thường ngày. Ví dụ, bố mẹ đặt đồ chơi ưa thích của trẻ ở vị trí cao, để trẻ phải nhờ bố mẹ lấy xuống cho mình. Hoặc bố mẹ cùng trẻ mở từng trang sách và nói về tranh ảnh trong đó.

Dần dần, tùy vào mức độ cải thiện của trẻ mà bố mẹ tăng độ khó lên. Ví dụ, ban đầu, bố mẹ bảo trẻ nói từ “đồ chơi” mỗi khi muốn nhờ bố mẹ lấy đồ, rồi dần chuyển sang nói cả câu: “Cho con đồ chơi”.

2. Đưa ngôn ngữ vào các giờ vui chơi của trẻ

Bằng cách này, bố mẹ sẽ tạo nhiều cơ hội cho trẻ phát triển ngôn ngữ mà không có cảm giác rằng mình đang phải “học”.

Ví dụ, khi đang cùng trẻ chơi trò ghép hình, bố mẹ sẽ đưa cho trẻ một miếng ghép nếu trẻ đề nghị và nhìn thẳng vào mắt bố mẹ. Hoặc khi bố mẹ đang nấu nướng, hãy đưa cho trẻ thử một miếng nhỏ nếu trẻ biết lên tiếng đề nghị.

3. Làm mẫu cho trẻ 

Bố mẹ có thể làm mẫu để cho trẻ biết cách đáp lại người khác, hoặc khi muốn hỏi, muốn đề nghị gì đó. Làm mẫu tức là bố mẹ đứng trước mặt trẻ, dùng lời nói, nét mặt và cử chỉ để thể hiện một ví dụ về điều mà bố mẹ muốn trẻ học được, ở mức độ phù hợp với khả năng của trẻ.

Ví dụ, bố mẹ có thể tự nói về những việc mình đang làm, ví dụ như nói “mở” khi đang mở cửa. Hoặc bố mẹ cũng nên nói về những gì trẻ đang làm, ví dụ, nói “bị kẹt rồi” khi trẻ đang cố mở khóa ba-lô.

Nếu trẻ đang cố nói điều gì đó, bố mẹ cũng nên nói ra từ mà bố mẹ nghĩ là trẻ cần nói, để làm mẫu cho trẻ. Ví dụ, nói từ “giúp” khi trẻ đưa bố mẹ gói bánh mà trẻ không mở được.

Tốt nhất là bố mẹ nên nói những câu hoặc cụm từ dài hơn 1-2 từ so với mức mà trẻ vẫn thường nói được. Ví dụ, nếu trẻ chưa biết nói, bố mẹ hãy nói những cụm từ hoặc câu ngắn, chỉ gồm 1-2 từ. Còn nếu trẻ thường nói những câu gồm 2-3 từ, bố mẹ hãy lặp lại những gì trẻ vừa nói và thêm một vài từ khác để giúp trẻ biết cách nói câu dài hơn.

4. Giúp trẻ luyện tập các kỹ năng ngôn ngữ

Để phát triển ngôn ngữ, trẻ cần thường xuyên luyện tập các kỹ năng ngôn ngữ cụ thể. Luyện tập thường xuyên là cách giúp phát triển ngôn ngữ cho trẻ tự kỉ rất hiệu quả.

Ví dụ, với kỹ năng chào hỏi người khác, trẻ có thể bắt đầu bằng việc tập nhìn vào mắt mẹ và nói “Chào mẹ” khi mẹ đi làm về. Tiếp theo có thể là một cái ôm và cười với mẹ.

5. Khen ngợi trẻ thật nhiều

Khen ngợi có thể được coi là một “phương pháp trị liệu ngôn ngữ cho trẻ tự kỉ”. Bố mẹ nên khen ngợi trẻ khi trẻ chú ý lắng nghe, cố gắng hiểu và diễn đạt ý mình. Khen ngợi không nhất thiết phải đi kèm phần thưởng mà có thể chỉ là bố mẹ cười và nói rằng bố mẹ rất vui khi con nói lời nhờ giúp đỡ, hoặc cho bố mẹ xem đồ chơi của mình.

Hy vọng qua bài viết trên của ODP, bố mẹ có thể tìm được những cách đơn giản để giúp phát triển ngôn ngữ cho trẻ tự kỉ.